Geef Vanessa haar beperking terug
Best wel gek eigenlijk hoe iedereen achter elkaar aan loopt, voor je het weet stort je in een ravijn, of in twee ravijnen. Ik geloof niet dat de mens gemaakt is om als een lemming achter elkaar aan te hollen, zonder na te denken waar men heen ga, volledig vertrouwend op de massa. Ik geloof dat zonder bewust te blijven van wie je bent en wat je doet je geen enkele vat op de werkelijkheid kan hebben.. Ik schrijf dit omdat ik afgelopen 2 maanden gezien heb hoe desastreus het is om klakkeloos bepaalde ideologieën na te volgen. ‘De regie bij de cliënt’ daar zijn wij, hulpverleners, vol van. De regie bij de cliënt is een mooie ideologie maar wat ik gezien heb slaat helemaal nergens: twee verstandelijk beperkte medemensen die zelfstandig wonen en volledig van het pad zijn omdat ze van omstanders zoveel regie hebben gekregen dat ze zijn gaan geloven dat ze alles zelf kunnen en deze houding doorzetten terwijl ze de afgrond instorten. Ongelooflijk….
Wij behoren als hulpverleners onze cliënten net zoveel regie te geven als ze zelf aan kunnen, wij behoren onze cliënten te beschermen door duidelijke kaders aan te geven en door grenzen te bewaken maar op een of andere manier zie ik, dit is maar een voorbeeld maar het staat niet op zichzelf, het is een signaal van een ideologie die buiten haar oevers is getreden.... op een of andere manier zie ik dat wij als hulpverleners zijn gaan geloven in een utopie: ‘de cliënt kan het allemaal zelf’. Even een vraag tussendoor: zou jij je kind van 3 alleen op straat laten lopen? Waarom verwachten wij dat van onze op kleuterniveau opererende verstandelijke beperkte cliënten? Natuurlijk kun je wel zeggen: ‘de hulpverlener heeft een verkeerde beeldvorming over wat zijn cliënt aan kan’ ‘de hulpverlener houdt geen rekening met de sociaal emotionele ontwikkelingsniveau, is niet op de hoogte van het werk van Erikson’ Maar hoe komt het dat de hulpverlener niet in staat is om de beperkingen van zijn cliënt in te zien? Goede vraag toch?! Ik denk dat het komt omdat wij zijn gaan geloven in een ideologie die ons belet de werkelijkheid te zien: klakkeloos gaan alle hulpverleners achter elkaar aan de afgrond in, met hun cliënten in hun kielzog. Kunnen we deze rivier van ideologieblindheid stoppen? Ik weet mij te herinneren dat ik twee jaar geleden in Den Haag bij een congres van In Zorg een lokale politicus de woorden hoorde scanderen: ‘terug naar de wijk, allemaal terug in de wijk, weg met de bossen en duinen, alle mensen met een verstandelijke beperking de maatschappij in.’
Ik stond als een van de weinigen op om tegengas te geven toen de politicus in kwestie mij verweet ‘bang te zijn voor de mogelijkheden van mijn cliënten’. Ik bang voor de mogelijkheden van mijn cliënten? Hoe kom je daarbij? Ik ging bij mezelf te rade: ben ik bang voor de mogelijkheden van mijn cliënten? Doe ik ze tekort door ze te beschermen, door te zorgen dat ze enkel zoveel prikkels krijgen als ze kunnen verdragen? In de jaren die hierop volgden heb ik vele cliënten gezien die het zwaar hadden, cliënten die door hun agressief gedrag uit leefgroepen waren verbannen, cliënten die uit wanhoop gesepareerd werden in extra beveiligde kamers, cliënten die 1 op 1 begeleiding krijgen in afgelegen gebouwen, in afwachting van oplossingen die maar niet kwamen. Deze cliënten waren veelal de dupe van een ideologie die hen ontregelt en die van hen vraagt op de maat te lopen op een lopende band die ze niet kunnen bijhouden. De lopende band van processen die ze niet kunnen bijbenen, als koekjes in een te kleine doos, gedoemd om eraf te vallen, uit de rails te lopen om uiteindelijk als een probleem te worden gezien door een maatschappij die hoge idealen heeft maar nauwelijks oog heeft voor de mens zoals die geschapen is, uniek in al zijn mogelijkheden, dat wel, maar ook uniek in zijn beperkingen. Kijk…er is een verschil tussen problemen en beperkingen. Problemen zijn situationeel, ze kunnen opgelost worden. Beperkingen krijg je mee, als een zware zak die je voor de rest van je leven op je schouder moet dragen, je kunt het niet achter je laten in een schoorsteen of op de drempel van iemand anders zijn huis, nee, beperkingen smelten niet op als sneeuw in de zon, beperkingen houd je voor de rest van je leven dus DEAL ERMEE! Beste politicus, ik vraag u ook niet om als een vogel te vliegen of als een astronaut de ruimte te gaan verkennen, waarom verwacht u dit wel van mijn cliënten?
Ik ben er klaar mee met cultuur blindheid, ideologieën, modellen en theorieën. Als ik aan een nieuwe klus begin dan ben ik een spons, ik neem op, ik neem waar en observeer, mijn ogen kijken, mijn oren luisteren en de rest van mijn zintuigen en antennes en wat ik nog meer in mijn mars heb doen een uiterst belachelijke poging om onbevooroordeeld alle informatie te ordenen zodat ik uit de myriade aan gegevens ik een cumulus kan ontwaren die mij een verhaal vertelt over hoe de zaken werkelijk in elkaar steken.
In mijn werk als freelance crisis case manager van verstandelijk beperken kan ik niet anders dan zo te werk gaan want als ik klakkeloos iedereen achterna ga dan verzand ik in een deel van het verhaal terwijl ik het hele verhaal wil zien en het liefst vanuit een helicopterview, onpartijdig, onbevooroordeeld, een visie wil vormen over het ontstaan van de crisis, de cruciale factoren van de crisis en de mogelijke wegen die tot een oplossing van de crisis kunnen leiden.
En in het proces dat leidt tot een oplossing gebeurt meestal zoveel dat ik niet anders kan dan op een ‘design thinking’-achtige manier te werk te gaan, d.w.z. dat ik mijn plan moet bijstellen, niet een keer maar meerdere keren, soms verander ik mijn plan wel 3 keer per dag, niet omdat ik een verkeerde inschatting van de problematiek had gemaakt maar omdat een crisis een organisch iets is die gaandeweg zijn structuur loslaat en mij voor nieuwe uitdagingen stelt. Als een kind met een klein zaklantaarn loop ik in een zich ontvouwende labyrint. Ik kan dus niet vasthouden aan een vooringenomen idee laat staan aan een ideologie. Ik moet scherp blijven observeren, ik moet zuiver blijven schakelen met de puzzelstukken die mij aangereikt worden tot ik een samenhangend geheel heb dat recht doet aan alle partijen waarbij de cliënt centraal staat als een koning in een schaakspel. Ik kan niet leunen op de zekerheden die achter mij liggen, ik moet BEWUST om mij heen blijven kijken om in het donker de opening te zien dat leidt tot een mogelijke oplossing van de zaak.
‘The sky is the limit’ riepen bankiers aan de vooravond van het instorten van de financiële wereld, dit is niet nieuw, dit is haast archetypisch. Icarus vloog weg van het eiland Kreta met door zijn vader gemaakte vleugels van veren en was. Omdat de was zou smelten waarschuwde Daedalus Icarus om niet te hoog en te dichtbij de zon te vliegen. Op mijn beurt waarschuw ik bij deze mijn collega hulpverleners om niet enkel de mogelijkheden maar ook de beperkingen van onze cliënten in ogenschouw te nemen. Geef onze verstandelijk beperkte medemensen kaders waar ze zich veilig en geborgen kunnen voelen, geef ze enkel vrijheden die ze kunnen dragen, laat onze cliënten niet zwemmen in oceanen van mogelijkheden.
Dit is wat ik vraag.
Soms denk ik dat het woord ‘verstandelijk beperkt’ onjuist is. Door op te groeien met een zus met een verstandelijke beperking ben ik gaan beseffen dat Vanessa helemaal niet beperkt is maar juist onbeperkt is. Onbeperkt in haar emoties, onbeperkt in haar fantasieën, onbeperkt in haar angsten, Vanessa wilt graag beperkt worden ook al zegt ze wat anders als je het haar vraag. Help mij Vanessa beschermen door haar wereld in te kaderen, haar keuzes te minimaliseren, geef Vanessa de beperking waar ze heimelijk naar verlangt.
Dit is wat ik vraag.
