De 6 fases van gedragsverandering
In gedragsverandering worden zes stadia onderscheiden. Deze fases zijn dynamisch zodat iemand terug kan vallen naar een stadium die hij al heeft doorlopen.
Handig om te weten voor ons hulpverleners!
In eerste instantie ervaart een persoon niet dat hij een probleem heeft. Hij ziet geen aanleiding om zijn gedrag te veranderen. Dit noemen we het voorstadium van de gedragsverandering.
De tweede stap is dat hij de voor- en nadelen van zijn situatie tegen elkaar afweegt. Hij overweegt om zijn gedrag te gaan veranderen. Dit noemen we de fase van overwegen.
Daarna volgt de fase van beslissen en voorbereiden. De persoon besluit om zijn gedrag te gaan veranderen en treft hiervoor de nodige voorbereidingen.
In de fase uitvoeren laat hij vervolgens het nieuwe gedrag zien.
Daarna volgt de fase volhouden, waarin de persoon volhardt in het nieuwe gedrag en moeilijkheden weerstaat. Als het de klant lukt om dit gedrag vol te houden, kan de budgetcoaching beëindigd worden.
De laatste fase is die van terugval, waarin hij terugvalt in zijn oude gedrag en leert met vallen en opstaan. Deze fase is geen falen, maar hoort bij gedragsverandering.
Stadium 1: Het voorstadium
Dit stadium wordt ook wel voorbeschouwing of precontemplatie genoemd. In dit stadium is de persoon zich niet bewust van het feit dat hij een probleem heeft. Hij herkent niet dat zijn gedrag schadelijke effecten heeft of dat zijn probleem negatieve gevolgen heeft voor zichzelf of voor anderen. Het kan ook zijn dat men wel wat problemen signaleert, maar men brengt dit niet in verband met het eigen gedrag. We kunnen in deze fase de volgende afweermechanismen waarnemen:
ontkenning.
rationaliseren, het goed praten van het eigen gedrag.
ontwijken van confrontaties met problemen.
het inslikken van problemen.
Stadium 2: Het overwegen
In de fase van het overwegen, de contemplatie, zal de persoon enigszins openstaan om na te denken over zijn problemen of de gevolgen daarvan voor zichzelf of anderen. De persoon wordt zich allengs bewust van het feit dat hij een probleem heeft. In dit stadium staat ambivalentie centraal, dat wil zeggen dat de persoon enerzijds problemen (h)erkend maar nog niet weet of hij wel wil veranderen. Mensen stellen zich in dit stadium open voor informatie over hun probleem, maar er wordt nog geen beslissing genomen om tot verandering te komen.
Stadium 3: De beslissing
In dit stadium wordt de knoop doorgehakt. De persoon neemt de beslissing iets aan zijn probleem te doen en hij maakt concrete plannen hoe hij zijn probleem gaat aanpakken. Een roker kan besluiten dat hij gaat stoppen met roken, hij prikt een stopdatum en hij bedenkt op welke wijze hij gaat stoppen. Gebruikt hij een hulpmiddel, of doet hij het geheel op eigen kracht? wat zijn de voor- en nadelen daarvan?
Stadium 4: De actie
Dit is de fase van actieve verandering. De beslissing om iets aan het probleem te gaan doen is genomen, in deze fase wordt overgegaan tot actie. Het besluit krijgt handen en voeten. In deze fase kan de persoon geconfronteerd worden met afwijzing uit zijn omgeving. Het is daarom belangrijk dat hij een ondersteunend netwerk heeft of opgebouwd van mensen die hem steunen en support geven.
Stadium 5: Het volhouden
Het volhouden oftewel het consolideren van de ingezette verandering is fase vijf. Betrokkene zal in deze fase de veranderingen integreren in zijn leven en in zijn persoonlijkheid. Ondersteunende gesprekken en terugvalpreventie is in deze fase van groot belang. Ook een ondersteunend en stimulerend netwerk speelt een belangrijke rol in het voorkomen van terugval.
Stadium 6: De terugval
Terugval is een wezenlijk onderdeel van het veranderingsproces. Bij een terugval is er nog 'geen man overboord'; van een terugval kan men leren. De hulpverlener moet een cliënt die is teruggevallen in bijvoorbeeld agressie niet veroordelen of berispen. Met zo'n houding wordt de deur krachtig dicht gegooid. Kies voor een positieve, motiverende benadering en wees niet te snel teleurgesteld. Veranderen is geen sinecure; het gaat met vallen en opstaan. Terugval betekent niet per definitie dat men weer van voren af aan moet beginnen.
